ورم لنفاوی دست مشکلی است که عموما بعد از جراحی سرطان پستان یا برداشت غدد لنفاوی ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب چندین ماه بعد از درمان و جراحی بروز می‌کند البته هر زمانی از چند روز تا چندین سال بعد از جراحی ممکن است بروز کند. لنف ادم یک بیماری مزمن دائمی که تاکنون هیچ راهی برای درمان دائم آن پیدا نشده است. با این حال اقداماتی برای تسکین درد و کاهش علائم آن انجام می‌شود که از بدتر شدن وضعیت پیشگیری می‌کند. انجام این روش‌ها از ابتلا از عفونت و عوارض ناشی از آن هم پیشگیری می‌کند. در لنف ادم باید پیشگیری کرد و از ابتدا رعایت نمود.
سیستم لنفاوی چیست؟
سیستم لنفاوی شبکه‌ای از عروق کوچک سفید لنفاوی و غدد لنفاوی است و با نام «سیستم لنفاوی» شناخته شده‌اند. این عروق و غدد مایع لنفاوی را در بدن حمل می‌کنند. لنف مایعی شفاف و بی‌رنگ است که از چندین سلول خونی تشکیل شده است. این مایع در بسیاری از اندام و بافت‌ها وجود دارد و سیستم لنفاوی هم بخشی از سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شود.
این سیستم با فیلتر کردن تخلیه مواد زائد و لنفاوی در نقاط مختلف، به حفظ تعادل مایعات و محافظت از بدن کمک می‌کند. به عبارت دیگر سیستم لنفاوی به مبارزه با عفونت‌ها در بدن کمک زیادی می‌کند.
چرا سیستم لنفاوی ورم می‌کند؟
اگر در طی جراحی سرطان سینه، غدد لنفاوی مجاور پستان هم برداشته شود، عملکرد این سیستم را مختل می‌کند. در این شرایط فرد دچار لنف اِدِم (تورم لنفاوی) بعد از درمان سرطان پستان می‌شود. تورم لنفاوی ممکن است در ناحیه هر دو بازو، سر و گردن، شکم، دستگاه تناسلی و یا حتی پاها نیز ایجاد شود. گاهی میزان تورم آنقدر زیاد است که منجر به زخم پوستی نیز می‌شود.
گاهی در حین پرتو درمانی سرطان سینه، برخی یا تمامی غدد لنفاوی زیر بازو تحت تاثیر اشعه قرار می‌گیرد. غددی که در زیر بغل قرار دارند، مواد زائد از ناحیه بازو، پستان، قفسه سینه، گردن و زیر بغل را تخلیه می‌کنند. پس وقتی که از زیر بغل برداشته شوند، قطعی و بدیهی است که مشکلاتی را تا پایان عمر ایجاد می‌کنند. ورم لنفاوی اغلب بعد از چند ماه از درمان سرطان سینه اتفاق می‌افتد.
انواع ورم لنفاوی دست
تورم نواحی لنفاوی به چندین شکل بروز می‌کند که عبارتند از:
- نوع خفیف: در این نوع ظرف چند روز بعد از درمان جراحی سرطان سینه، ورم اتفاق می‌افتد و بعد از مدتی هم برطرف می‌شود. در نوع خفیف، غدد لنفاوی به طور کامل از بین نمی‌رود.
- نوع متوسط: در این عارضه ممکن است مدت زمان تورم تا حدود 4 تا 6 هفته بعد از پرتودرمانی یا جراحی اتفاق بیفتد. اما بعد از مدتی هم برطرف می‌شود.
- نوع طولانی: اگر ورم لنفاوی 18 تا 24 ماه بعد از درمان برست کنسر اتفاق بیفتد، بدون درمان بهبود نمی‌یابد. این نوع از ورم به آرامی اتفاق می‌افتد.
آیا می‌توان از تورم سیستم لنفاوی یا ورم لنفاوی دست جلوگیری کرد؟
زنانی که دچار سرطان سینه می‌شوند، باید بعد از درمان (جراحی یا پرتودرمانی) مراقبت‌های پوستی را انجام دهند. انجام ورزش برای کاهش لنف اِدِم ضرورت دارد. البته در برخی از مراکز به نحوی جراحی برست کنسر انجام می‌شود تا کمترین آسیب به غدد لنفاوی زیر بغل وارد شود. با این حال گاهی سلول‌های سرطانی انقدر گسترش پیدا می‌کند که جراح چاره‌ای جز برداشتن غدد لنفاوی ندارد.
طبق گفته متخصصان، هیچ راه قطعی برای پیشگیری از تورم سیستم لنفاوی وجود ندارد. اما پیشگیری ها بسیار کمک کننده هستند.
علائم ورم لنفاوی دست یا لنف ادم چیست؟
تورم لنفاوی با علائم خاصی بعد از درمان سرطان پستان در ناحیه بازو بروز می‌کند. درست در جایی که غدد لنفاوی برداشته شده است، این تورم نیز بروز می‌کند. و می تواند کل دست را فرابگیرد. میزان تورم در برخی از افراد آنقدر شدید است که بازوی آسیب دیده چند سانتیمتر از بازوی دیگر بزرگ‌تر دیده می‌شود. اما گاهی هم میزان آن خیلی چشمگیر نیست.
به طور کلی علائم این بیماری در کنار ورم بازو عبارتند از:
- احساس سنگینی یا گرفتگی در ناحیه بازو، قفسه سینه و یا زیربغل
- تنگ شدن لباس زیر و لباس
- احساس درد شدید در ناحیه بازو
- ناتوانی در خم کردن مفاصل، انگشتان دست، مچ دست، آرنج و شانه
- تورم دست‌ها
- احساس تغییر و ضخیم شدن پوست زیر بغل
- ضعیف شدن بازوها
در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید با پزشک خود صحبت کنید. برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن وضعیت لنف ادم باید درمان فورا شروع شود.
چگونه ورم لنفاوی دست یا لنف ادم تشخیص داده می‌شود؟
طبق گفته دکتر فرهاد موسی زاده برای تشخیص این عارضه هیچ آزمایش تشخیصی انجام نمی‌شود. البته پزشک زمان مراجعه از شما سوالاتی را در مورد سابقه پزشکی، بیماری و روش درمان می‌پرسد. این سوالات عموما در مورد جراحی‌های گذشته، میزان درد و ناحیه آن، مشکلات بعد از جراحی، مدت زمان شروع درد و … است.
همچنین باید به پزشک در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید و بیماری‌های دیگر مثل بیماری قلبی، دیابت، فشارخون و … صحبت کنید.
پزشکان از روش‌های تصویربرداری مثل سونوگرافی برای تشخیص میزان و حجم تورم و تشخیص لنف آدم استفاده می‌کنند. احتمالا آزمایش خون هم برای تشخیص این بیماری لازم باشد.
درمان ورم لنفاوی دست بعد از سرطان سینه
درمان ورم دست به شدت این بیماری بستگی دارد. به طور کلی درمان شامل روش‌هایی برای مدیریت، کنترل و کاهش بیماری است.
درمان بستگی به شدت مشکل دارد و شامل روش‌هایی برای کمک به جلوگیری و مدیریت بیماری است. به طور کلی پزشکان برای درمان عفونت از داروی آنتی بیوتیک استفاده می‌کنند. اما برای درمان توصیه‌های زیر را نیز به بیماران دارند:
ورزش کردن در بهبود ورم لنفاوی دست
یکی از بهترین روش‌ها برای تسکین درد ناشی از ورم لنفاوی دست، ورزش کردن است. زیرا با افزایش فعالیت بدن مواد زائد و لنفاوی به راحتی از بدن خارج می‌شود. در نتیجه دچار درد و تورم نمی‌شوید. تمرینات خاصی وجود دارد که باید توسط پزشک به شما گفته شود. همچنین با مراجعه به متخصص فیزیوتراپی هم میتوانید این بیماری را تا حدودی درمان کنید.
برای درمان این مشکل باید به سراغ ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی، ایروبیک و یا شنا بروید. این ورزش‌های هوازی ضربان قلب را افزایش می‌دهد و به دفع مواد زائد از بدن کمک زیادی می‌کند. در طی هفته حداقل 5 روز و به مدت 30 دقیقه در هر روز ورزش کنید.
قبل از انجام ورزش بدن را به مدت 5 تا 10 دقیقه گرم کنید. اگر با ورزش کردن درد بازوها شروع شد، دست نگه دارید تا بدن کمی خنک شود و سپس به تدریج مدت زمان ورزش را افزایش دهید.
مصرف غذاهای مناسب بعد از جراحی سینه
برای اینکه از میزان لنف ادم بکاهید، باید تغذیه مناسبی داشته باشید. زیرا تغذیه نامناسب میزان مواد زائد و مایعات لنفاوی را در بدن زیاد می‌کند. برای بیمارانی که غدد لنفاوی در آن‌ها برداشته شده است، دفع این مواد کار ساده‌ای نیست. برای این منظور موارد زیر را در نظر بگیرید و آن‌ها را در برنامه غذایی بگنجانید:
- از مصرف غذاهای پرادویه، با فلفل زیاد، پرچرب و با نمک زیاد خودداری کنید.
- هر روز حداقل 2-4 وعده میوه و 3 -5 وعده سبزیجات تازه مصرف کنید.
- از مصرف بیش از حد گوشت‌ها خودداری کنید.
- در برنامه غذایی، به سراغ غذاهایی بروید که حاوی مقادیر بالایی از فیبر هستید. میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار، برنج ماکارونی و نان گندم حاوی این مواد مغذی هستند.
- وزن خود را در حالت ایده‌ال قرار دهید. چاقی باعث افزایش مایعات لنفاوی شده و چون بدن قدرت دفع آن را ندارد، ورم بازو و سایر نقاط بدن را به دنبال دارد.
- از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
مراقبت برای پیشگیری از عفونت ورم لنفاوی دست
یکی از راه‌های درمان ورم لنفاوی دست پیشگیری از عفونت است. عموما برخی از جراحان به همین منظور بعد از جراحی به بیماران داروهای آنتی‌بیوتیک می‌دهند که باید سر وقت آن را مصرف کنید. در عین حال موارد زیر را هم در نظر داشته باشید:
- زمان باغبانی و یا انجام کارهای منزل از دستکش استفاده کنید.
- قبل از غذا، بعد از دستشویی و یا کارهای متفرقه حتما دست‌ها را با آب و صابون بشویید.
- اگر پوست دچار خراش، بریدگی و سایر مشکلات و جراحات شد، از آن مراقبت کنید تا منجر به عفونت نشود.
- از پوشیدن لباس تنگ و بخصوص لباس زیر تنگ خودداری کنید.
- پوست را همیشه تمیز نگه‌دارید.
در پایان
درمان ورم لنفاوی بعد از سرطان سینه با کمک روش‌های مراقبتی انجام می‌شود و بیمارانی که با روش پرتودرمانی یا جراحی، سرطان بدخیم سینه را درمان کرده‌اند، به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند.
دکتر فرهاد موسی زاده به عنوان یکی از با تجربه ترین متخصصان و جراحان پستان در تهران می‌توانند در این زمینه مشاوره‌های لازم را به بیماران ارائه دهد.